UCZONY, POLITYK, PODLASIAK Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Adamowi Czesławowi Dobrońskiemu na osiemdziesiąte urodziny.

Wprowadzenie osobiste

Adam Dobroński. Urodzony 1 listopada 1943 roku w Ostrowi Mazowieckiej swoją energią i elokwencją nie przypomina statecznego i doświadczonego emeryta. Czynny w wielu dziadzinach nauki i aktywności społecznej, od 2010 roku związany z czasopismem „Niepodległość i Pamięć”. Skrupulatny i życzliwy recenzent artykułów naukowych, nie tylko czyta, opiniuje i poprawia, ale też uzasadnia swoje opinie, podaje propozycje uzupełnień, a nawet bibliografię. Taki recenzent to skarb dla wydawnictwa naukowego i nauczyciel. Dlatego postanowiłem uczcić jubileusz osiemdziesięciolecia profesora specjalnym wydawnictwem wydanym w serii „Plurimos Annos”. Przypomnimy kilkanaście artykułów zamieszczonych na łamach czasopisma redagowanego w Wydawnictwie Naukowym Muzeum Niepodległości, w kwartalniku „Niepodległość i Pamięć” klasyfikowanym i docenianym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej na poziomie 120 punktów. Tak wysoka ocena, nieczęsto spotykana w wydawnictwach muzealnych, jest też zasługą recenzentów.

Poznałem profesora pod koniec lat dziewięćdziesiątych ubiegłegowieku w Londynie. Na tamtejszym PUNO, Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie, był profesorem wizytującym. Spotykaliśmy go w POSKu, Polskim Ośrodku Społeczna – Kulturalnym. Był już znanym uczonym i politykiem. Po habilitacji w pamiętnym 1981 roku zaangażował się w ruchach niezależnych związków zawodowych, pisał do wydawnictw NSZZ „Solidarność”. Otrzymał profesurę nadzwyczajną dziesięć lat później mimo piętna tej opozycyjnej działalności, kontynuowanej jesz-

cze w stanie wojennym. W 1993 roku został posłem III kadencji Sejmu z listy Polskiego Stronnictwa Ludowego, reprezentując wyborców z okręgu białostockiego. Rok później został ministrem – kierownikiem

Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Nie przeszkodziły mu obowiązki administracyjne w kierowaniu Polsko-Litewską Grupą Parlamentarną. Zadzierzgnął wtedy przyjazne kontakty z doktorem Janem Sękiem, senatorem, przewodniczącym Komisji ds. Emigracji i Polaków za Granicą. Spotykaliśmy się w Londynie, nie tylko w PUNO i w POSKu. Bywaliśmy u profesora Mieczysława Paszkiewicza – wybitnego uczonego, historyka sztuki, poety, wieloletniego wykładowcy PUNO, dziekana tamtejszego Wydziału Historycznego. Odwiedzaliśmy Jerzego Pietrkiewicza, wybitnego poetę i tłumacza, autora znakomitej historii literatury polskiej, pisanej przez uważnego obserwatora spoza ojczyzny, translatora wierszy i publikacji papieża Jana Pawła II na język angielski. Dzięki Adamowi i Janowi poznałem profesorów Alinę Moskalową, Wojciecha Falkowskiego, Zbigniewa Judyckiego, Halinę Taborską. Poznałem wydawnictwa Oficyny Poetów i Malarzy państwa Bednarczyków, zaprzyjaźniłem się z członkami Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, wydającymi swój periodyk „Pamiętnik Literacki”. Adam Dobroński brylował na londyńskich salonach artystycznychi towarzyskich.

Podobnie z entuzjazmem włączył się w prace statutową Związku Inwalidów Wojennych, społeczną w samorządach lokalnych, stowarzyszeniach. Jest duszą towarzystwa podczas plenerów malarskich organizowanych przez Janusza Gmitruka i Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Wspiera swoją wiedzą Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne oraz Ochotnicze Straże Pożarne.

W kwietniu 2023 roku Uniwersytet w Białymstoku zorganizował jubileusz 50 lecia pracy naukowej swojego profesora. Zaprezentowano wtedy – najnowszą jego książkę Szkice i gawędy o białostockim Podlasiu oraz Drogi do dojrzałości. Uniwersytet w Białymstoku między nauką, kulturą a życiem społecznym. Wydano też okolicznościowy numer „Studiów Podlaskich”. W nadesłanym zaproszeniu czytamy: „Adam Czesław Dobroński jest popularyzatorem historii Białegostoku i regionu. Jego zainteresowania badawcze to: historia ziem północno-wschodnich Polski XIX-XX wieku oraz historia wojskowości, a takżelosy Polaków poza granicami Polski. Jest członkiem wielu towarzystw naukowych. Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1999) oraz izraelskim Medalem 60-lecia zakończenia II Wojny Światowej (2005). W 2011 otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Ostrów Mazowiecka, z którego pochodzi.

Z największą podlaską uczelnią był związany od 1972 roku. Pełnił m.in. funkcję dyrektora i przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Historii oraz dziekana i prodziekana Wydziału Humanistycznego (w Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku). Dzięki jego staraniom w Bibliotece Uniwersyteckiej powstała ekspozycja Gabinetu Prezydenta Kaczorowskiego. Profesor Dobroński jest honorowym kustoszem tego Gabinetu”. Jubilat podczas uczelnianej uroczystości powiedział między innymi: „Niedługo stuknie mi osiemdziesiątka, ale czuję się młodo. Trzeba mieć w życiu jakąś myśl przewodnią, jakieś przesłanie, jakiś cel. Nie mogę zmarnować tych lat, w których gromadziłem dokumentacje i źródła. Były to zarówno źródła lokalne, regionalne. Praca dziennikarska mi w tym bardzo pomogła, ale także były pomocne moje wojaże po archiwach, wieloletnie, m.in. Londyn, Instytut Sikorskiego, Grodno, Petersburg, Moskwa. Cały ten cenny materiał leży jeszcze w szufladach. I co tu dużo kryć, albo to przybierze postać książek albo szkoda mojego wysiłku. To mnie martwi, ale to mi też dodaje sił”. Osiemdziesiątka już „stuknęła”. Dlatego życząc stu lat profesorowi z niecierpliwością oczekujemy na kolejne publikacje.

Ada multos annos. Plurimos annos.

Tadeusz Skoczek